Marsz Wzajemnego Szacunku
Przed Synagogą pod Białym Bocianem. Fot. S. Kotlarz
Kiedy przyszli po Żydów, nie protestowałem. Nie byłem przecież Żydem. […]
Kiedy przyszli po socjaldemokratów, nie protestowałem.
Nie byłem przecież socjaldemokratą.
Kiedy przyszli po związkowców, nie protestowałem. Nie byłem przecież związkowcem.
Kiedy przyszli po mnie, nikt nie protestował. Nikogo już nie było.
Wiersz niemieckiego pastora luterańskiego Martina Niemöllera (1892-1984) napisany w 1942 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau
W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku palono synagogi, książki i żydowskie sklepu. Kilka lat później palono w krematoriach ludzi.
Prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz i przewodniczący tamtejszej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej Aleksander Gleichgewicht. Fot. S. Kotlarz
Przemówienie Aleksandra Gleichgewichta, przewodniczącego Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, było jak zwykle mocne i zapadało w pamięć. Ten były opozycjonista z czasów PRL-u, więzień polityczny i emigrant mówił o tym, że problem uchodźców z Syrii i wielu innych krajów dotkniętych wojną i nędzą jest testem dla naszego człowieczeństwa. Prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz przypomniał zebranym o ciszy, która o poranku 10 listopada 1938 r. powitała nie-żydowskich mieszkańców ówczesnego Breslau. Część z nich po cichu zapewne żałowała swoich żydowskich sąsiadów, ale byli i tacy, którzy myśleli: „jak to dobrze, że to nie my” …
W tegorocznym Marszu Wzajemnego Szacunku, organizowanym przez Fundację Bente Kahan, wzięło udział kilkaset osób.
Przemawia Bente Kahan.
Przeszliśmy z Synagogi pod Białym Bocianem ulicami Włodkowica, Krupniczą, Podwalem do ulicy Łąkowej, gdzie stoi pomnik upamiętniający spaloną podczas Nocy Kryształowej przepiękną Nową Synagogę zwaną także Synagogą na Wygonie.
Pomnik na ulicy Łąkowej.
Tam pan Karol Lewkowicz, były przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, odczytał modlitwy z prośbą o pokój. Potem przemawiała Bente Kahan, znakomita piosenkarka i aktorka oraz szefowa Fundacji Bente Kahan. Konsul Generalna Republiki Federalnej Niemiec we Wrocławiu, pani Elisabeth Wolbers, otwarcie mówiła, że zdecydowana większość Niemców w owym czasie była zatruta rasową nienawiścią. Akty sprzeciwu wobec niej były niezmiernie rzadkie.
Przemawia Konsul Generalna Republiki Federalnej Niemiec.
Uczestniczki i uczestnicy Marszu Wzajemnego Szacunku. Fot. S. Kotlarz
Z niepokojem stwierdziła, że demony szowinizmu budzą się ponownie w całej Europie. Na koniec zabrzmiała przepiękna pieśń w ladino, języku Żydów Sefardyjskich.
Mnie najbardziej zapadło w pamięć przemówienie dwojga uczniów wrocławskich liceów, którzy spotykali się z ostatnimi żyjącymi żydowskimi byłymi mieszkańcami dawnego Breslau. Chłopak wspomniał słowa 92-letniej pani, która powiedziała: „nim kogoś zabijesz, zaproś go na kawę”. Innymi słowy: zanim zaczniesz kogoś nienawidzić, poznaj go dobrze i zobacz w nim człowieka
